Kunst zet aan tot nieuwe kunst

Afgelopen maandag 3 maart vond de aftrap van de Masterclass Open Cultuur Data plaats. De deelnemers hebben allemaal dezelfde ambitie: meer open data vrijgeven en samenwerkingen ontwikkelen hiertoe. Onder de deelnemers bevinden zich musea, archieven en bibliotheken.

Open?

Open Cultuur Data-bekendheid Lizzy Jongma, databeheerder bij het Rijksmuseum, deelde op deze eerste bijeenkomst haar ervaringen met het openstellen van data. Het Rijksmuseum is voorloper en leider op het gebied van open data. Sinds 2011 heeft het museum meer dan 125.000 objecten op hoge resolutie als open data beschikbaar gesteld: metadata en afbeeldingen.

Lange tijd was het museum wegens de verbouwing fysiek niet open voor publiek. Met de digitale revolutie was ook het besef dat alleen een fysiek museum niet meer werkt. De BankGiro Loterij stelde 2 miljoen beschikbaar om een nieuwe website te maken die totaal iets anders ging doen. Sleutelwoorden voor de nieuwe website waren ‘open’ en ‘visueel’.

Een kleine rondgang op het internet leerde dat de collectie al door een heleboel mensen gedeeld werd. Zoveel zelfs, dat men het echte werk niet meer als zodanig herkende. Iets dat voor het museum niet aanvaardbaar was. Liever het werk in goede kwaliteit delen, zodat het duidelijk is hoe het echte werk eruit ziet, dan dat daar verwarring over bestaat: blijf niet als een kip op je gouden eieren zitten.

The Rijksmuseum is all about art, about images. We want to share these images with everyone using the internet. The technology is in fact about sharing.

That’s why we have decided to put everything, free of use, up to date, in best quality, on the internet. Knowledge needs to be shared.

Whatever you’re looking for, you can download it and use it as you like.

— Taco Dibbits, Director Collections Rijksmuseum

Loslaten

En toen kwam Open Cultuur Data eind 2011 met de vraag of het Rijksmuseum mee wilde doen aan een hackathon. In 6 weken tijd werd de Rijksmuseum-API in elkaar gezet en een eerste dataset met Publiek Domein-werken uitgekozen om via deze API te ontsluiten. Omdat het een klein experiment ging met een paar ontwikkelaars die hier een dagje aan werkten, vond iedereen het een goed idee.

De hackathon resulteerde voor het Rijksmuseum in een heleboel apps. Sommigen meer geslaagd dan anderen. Ook werd het opgepikt op allerlei tech blogs waardoor ineens het Amerikaanse ArtStore op de stoep stond. Zij vertalen nu delen van de collectie van het museum. Het Rijksmuseum is sindsdien ook gaan samenwerken met onder andere Europeana en Wikipedia.

Volgens Jongma gaat het bij open cultuurdata niet alleen om vrijgeven, maar vooral om loslaten. In plaats van een top 100 werd besloten om gewoon maar zoveel mogelijk vrij te geven. Je bedenkt vantevoren manieren waarop je data hergebruikt of misbruikt kan worden, maar anderen komen vaak met hele andere en betere dingen. Prioriteit is dat anderen er wat aan hebben: geef weg en laat los.

Kunst zet aan tot nieuwe kunst

Inmiddels is de nieuwe website van het Rijksmuseum en de Rijksstudio live. Het Rijksmuseum nodigt iedereen uit om in de Rijksstudio je eigen kunstwerken te maken geinspireerd op de collectie van het Rijksmuseum. Het museum is per slot van rekening de plek bij uitstek waar je je zou moeten kunnen laten inspireren tot nieuwe kunst. Jongma is steeds weer verrast over wat hier gemaakt wordt.

Om de aftrap van de masterclass in stijl te vieren hebben de deelnemers een eigen ‘schutterij’ gevormd geinspireerd op de Nachtwacht van Rembrandt. We hebben gebruik gemaakt van een hoge resolutie, vrij beschikbare afbeelding van de Nachtwacht en hebben daar de volgende variant op gemaakt:

Open Schutterij – Deelnemers van de Open Cultuur Data Masterclass. Door: Kennisland (CC-BY 2.0).

Uitsnede ‘Nachtwacht’, Publiek Domein, bron: https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/SK-C-5.

En voor de oplettenden: ja, we hebben er nog een authentieke bruine Rembrandt-verflaag aan toegevoegd zodat hij op de echte lijkt! Met zeer leerzame take-aways over onder andere het meekrijgen van je organisatie en het zoeken van sponsoren duiken de deelnemers volgende week het diepe in met een introductie intellectueel eigendom en open licenties.

Nikki Timmermans, Maarten Zeinstra & Tiara Roquas (Kennisland)

Onder leiding van Kennisland ontwikkelen de deelnemers in vijf plenaire bijeenkomsten een strategie voor het vrijgeven van collectiedata en worden ze begeleid in de implementatie daarvan. De masterclass vindt plaats in het kader van Open Cultuur Data in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en Open State Foundation. De reader van de Masterclass kan je hier downloaden.